Hersenscanner vangt dromen

Tot nu toe waren onze dromen en diepste gedachten nog veilig voor hersenwetenschappers. Maar misschien niet meer voor lang. De Japanse breinonderzoeker Yukiyasu Kamitani kon vertellen wat zijn proefpersonen zagen terwijl zij lagen te dommelen in een hersenscanner. De resultaten van zijn onderzoek zijn gisteren online op de website van het wetenschappelijke tijdschrift Science gepubliceerd.

Het lezen van dromen vroeg wel veel voorwerk. Drie Japanse mannen vond Kamitani bereid om drie uur per dag in een fMRI-scanner te liggen. En dat tien dagen lang. Met een koptelefoon op trotseerden de deelnemers het hamerende geluid dat een werkende fMRI-scanner maakt, en dommelden ze weg.

Zodra op een EEG-meting duidelijk was dat de beginfase van slaap was bereikt, waarin ze droomachtige hallucinaties kregen, maakten de onderzoekers hen wakker. Dat was steeds na ongeveer zes minuten. De proefpersonen mochten dan vertellen wat ze hadden gezien, en weer verder soezen.

Van elke proefpersoon verzamelden Kamitani en zijn collega’s zo pakweg 200 droomverslagen. Daaruit pikten ze handmatig belangrijke steekwoorden, zoals boom, vrouw, huis, of letters. Van al die steekwoorden maakten ze passende groepen. Huis, restaurant en school vielen bijvoorbeeld allemaal in de rubriek ‘gebouw’. Elke rubriek die meer dan tien keer voorkwam in de dromen van een proefpersoon, telde mee. Zo kreeg ieder van het trio zijn eigen setje rubrieken.

Uit een grote beeldbank en uit Google Images verzamelden de onderzoekers voor elke rubriek 240 plaatjes. Allerlei soorten stoelen, bijvoorbeeld. In een nieuwe ronde in de fMRI-scanner flitsten die plaatjes, per categorie, voor de ogen van dezelfde drie deelnemers. Ondertussen werd hun hersenactiviteit vastgelegd. Een computerprogramma bepaalde daarna welk patroon van hersenactiviteit bij die proefpersoon specifiek hoorde bij het zien van een stoel.

Met de zo verkregen decodeerregels stortten de Japanners zich weer op de hersenactiviteit van de wegdromende mannen. In 60 procent van de gevallen konden ze de inhoud van de hallucinaties correct meten.

De hersenactiviteit tijdens de hallucinaties zat met name in de visuele hersenschors. Tijdens de echte droomslaap, ofwel REM-slaap, is datzelfde gebied ook actief. De Japanners vermoeden dan ook dat op een dag deze decodeermethode ook de inhoud van echte dromen zal kunnen onthullen.

Uit NRC Handelsblad van vrijdag 5 april 2013